Çok metafizik bir başlık oldu farkındayım. Bloğun genelinden anlaşılacağı üzere amacımız, bilimde keşfedilse de görmezden gelinen ve felsefenin yetim kalmış ihtiyaçlarını açığa çıkarmak. Agnostik bir çizgide yürüdüğümüz malum.
Termodinamiğin ikinci yasası bize kapalı sistemlerde entropinin sürekli artması gerektiğini söyler. Yani düzensizliğin artarak sistemden çıkarılabilecek bilginin miktarının gitgide azalması gerektiğini.
Evrenimizi kapalı bir sistem olarak düşünürüz. Çünkü yaptığımız bilim yerel bazda baktığımızda ancak bu şekilde işlevsel açıklamalar getirir. Sonuçta kabul ettiğimiz şey evrenin bir başlangıcı olduğu ve bilinen herşeyin bir patlamayla meydana geldiği.
Ancak kabul ettiğimiz başka gerçekler de var. Mesela big-bang ten bahsederken sandığımız gibi evren bir tekillikten doğmadı. Matematik denklemleri öyle söylese de 10 üzeri -36. cı saniyeden öncesinin tam bir belirsizlik, sisli bir bulut olması, daha öncesi adına şu anki bilimin sona ermesi.
Bu durumda evrenin kapalı bir sistem olması da kesinlik kazanmamış bir düşünceye dönüşüyor.
Ancak elimizdeki bilgilerle kapalı sistem olduğunu düşünmek zorundayız.
Enflasyon modeline göre bigbang dediğimiz sıcak büyük patlama öncesi, skaler yapıda sanal bir alanı doğuran soğuk büyük patlama gerçekleşti ve bu alan şişti. Şişmenin sonunda bildiğimiz fizik kurallarını doğuran sıcak büyük patlama başladı. Modellesek bile oldukça büyük sorular doğuran bu teori dallanıp budaklanmak zorunda kaldı.
Ezeli enflasyona göre sıcak patlama öncesi varolan skaler alanın sanal zamanı bizim evrenimize göre sonsuz geçmiş ve geleceğe uzanmakta ve enflasyon hala devam etmekte. Paralel evren diyebileceğimiz yeni evrenler doğurmakta. Nasılsa bahsettiğimiz o kaynak alanın gerçekliği hakkında hiçbir bilgimiz yok ve olması da günümüz bilimine göre mümkün değil.
Sanal uzay zaman demek 'matematik denklemleri' nin vücut bulduğu yer demek. Zihnimizde oluşturduğumuz soyut kavramlar olan 1 lerin 2 lerin, fonksiyonların, denklemlerin o alanda somut gerçeklik olduğunu kabul etmek bir yerde. Çünkü o sanal kelimesinin kökeni matematiğe ait bir kavram olan İ, yani karekök -1 e dayanmakta. Gerçekte var olmayan, sadeleştirdiğimiz bir aracı kavram.
Siz evrenin temeli matematik denklemleridir deyin, başkası şiirdir edebiyattır desin, bir başkası sonsuz bilinçli canlı bir varlık desin, ben ise zorunlu belirsizlik diyorum. Heisenberg belirsizlik ilkesi gibi. Öyle tercih ediyorum. Kavramlardan da dışlamıyorum.
EVRENDE BİLGİ
Enformasyonun doğası hakkında daha önce çok yazdım. Varlığın ve bilginin aynı kavramın iki farklı yüzü, özünde aynı şeyler olduğundan bahsettim.
Işık hızı limiti ışığın değil, evrende bilginin ulaşım hızıdır. Bu sınır da sadece evrenin içindeki determinist sahne için geçerlidir. Evrenin bizzat kendisi veya en temel dokusu bundan muaftır. Çünkü kuantum dünyası probabilistiktir. Sanıldığı gibi yerel özellik içermez. Yani bir atomun içindeki olaylardan ibaret değil olay. Evrenin totalini bir uçtan diğer uca ilgilendirir. Dolanıklık, kuantum tünelleme gibi fenomenler buna işaret eder. (Holografik evren yazılarımda bu olguların sonuçları ve açıklamaları üzerine konuşmuştuk.)
Kapalı sistemlerde bilgi vardan yok, yoktan var olmaz. Süreğen bir değişim ve dönüşüm içerisindedir. Enerji ve madde olarak tanımladığımız varlık ta özünde bilginin kendisi olduğu için öyle. Ancak evrenin enformatif birikimi her zaman varlık miktarını aşar. Varlık onun küçük bir kümesidir ve deneyimlenen bir sonucu.
Evrende bilginin bir özelliği de zamanın ve uzayın ötesinde bir bütünlüğünün olması. Buna işaret eden olgular da Görelilik teorisinin bir sonucu olarak ortaya çıkan blok evren modeli. Bu model geçmiş ve geleceğin fiziksel açıdan -bugün ile aynı anda- gerçek olduğunu söyler.
Şimdi de bilinç açısından kilit nokta olan bilginin entropi ilişkisine gelelim;
Termodinamiğin ikinci kanunu -evrenimiz gibi- kapalı sistemlerde entropinin sürekli artma eğilimi içinde olmak zorunda olduğunu söyler. Yani kapalı sistemlerdeki madde ve enerji düzensizliği sürekli artmalı, doğal olarak sistem içindeki ölçülebilir enformasyon miktarı azalmalı ve bilginin doğası determinist yapıdan belirsizliğe kayma eğilimi göstermeli. Bu bilginin zamanla yok olması değil, probabilistik bilgi miktarının artışıyla dengelenmesi demek.
KARMAŞIK SİSTEMLER
Kapalı sistemlerdeki karmaşıklık düzeyinin yüksek olması demek, determinist doğadaki, yani ölçülebilir bilgi miktarının yüksek olması demektir, zamanla bu termodinamiğin ikinci yasasına göre düşer ve sistemdeki karmaşıklık düzeyi de düşer. Sistem çözünür bir nevi.
Sistemdeki karmaşıklık oranı ile entropi düzeyi ters orantılıdır. Bir sistem ne kadar karmaşıksa entropisi o kadar düşüktür. Yükselmesi de bir o kadar zaman alır.
Canlılık ta karmaşık bir sistemdir. Ancak kapalı değil açık bir sistemdir. Sistem içindeki entropinin düzenli olarak artması gerekirken sistem dışından gelen, entropinin artış hızından daha yüksek hızda sisteme giren madde ve enerji ile entropi miktarı artması gerekirken azalır veya artışı durur.
Hayat termodinamiğin ikinci yasasını ihlal ediyor gibi görünür. Düzensizliğe direnç gösterir. Tabi açık sistem olması bu yasayı aslında neden ihlal etmediğinin açıklamasıdır.
Hayat evrenimizde görülen en karmaşık sistemdir. Bu kadar küçük bir hacimde bu kadar yüksek bir karmaşıklık düzeyi, Nano boyutta, hatta atomaltı boyutta bir düzen ilişkisinin gözlemlenmesi bunun ispatı.
Canlılar alemindeki en karmaşık sistem nedir peki? Zirvede kim var?
Tabiki insan beyni.
İnsan beyni maksimum birim bağlantı ağlıyla, bütünsel yapısıyla ve holografik işleyiş şekliyle bildiğimiz evrenin en karmaşık sistemidir.
Yani evrenin içinde olabilecek entropisi en düşük sistemdir.
Entropinin yine beyin gibi en düşük düzeyde olduğu başka bir sistem örneği daha var;
Evrenin başlangıcı, Yani içinde olduğumuz kapalı sistemin ilk anları.
Aradan 13.8 milyar yıl geçmesine rağmen hala o ilk anların enformasyonu çözünebilmiş değil, günümüzü tam gaz etkilemekte. Bunu kozmik mikrodalga artalan ışımasında ve kolaylıkla o ana kadar basit nedensellik ağları kurabilmemizde görebiliriz. Üç beş basit açıklanabilecek olaylar zinciriyle galaksilerin oluşumunu açıklayabiliyoruz. İz sürmek çok kolay. Sistemin total entropisi yükseliyor olmasına rağmen ilk anların enformasyonu hala yaşamakta.
Yaşamakta diyorum çünkü günümüzde geçerli olan zamanın b teorisine göre o günler hala fiziksel olarak gerçek ve o günden bugüne nedensellik ilişkisi maksimum düzeyde. Bu enformasyonun yok olması için evrenin entropisinin, nedensellik bağını yitirecek kadar çok artması gerek. aynı 46 milyar ışık yılından daha uzaktaki galaksilerle olan ilişkimiz gibi...
E haliyle bunun gerçekleşeceği gün belki trilyonlarca yıl sonradır, evrenin soğuyup karadeliklerden başka hiç birşeyin kalmadığı gün,
Belki de sonsuza kadar varlığını sürdürecektir o ilkin enformasyon. Tüm evrenin ilk kernel kodu.
Karmaşıklık düzeyi maksimize olduğunda , yani entropinin en düşük halinde var olan enformasyon, ömrünü sistemin ömrü kadar koruyor.
Evrenin en karmaşık sistemi olan beyin için de bunu düşünebiliriz.
Ancak beynin ölümüyle bu enformasyonun bir anda yok olması gerekmiyor mu?
Hayır gerekmiyor. Beyin ölümünün yerel sonuçları her ne kadar ölüm hızında yok olduğunu gösterse de beyin bir açık sistemdir. Hem de oldukça yüksek oranda açık bir sistemdir. Evren ise kapalı bir sistemdir. Beyin de evrenin bir parçasıdır en nihayetinde.
Karmaşık sistemlerin ilkin enformasyonu nasıl ki sistemin ömrü boyunca varlığını sürdürmekte,
Beyin de evren sisteminin sadece bir parçası,
Beynin enformasyonu da doğal olarak evrenin enformasyonunun bir parçası,
Elbette ki beynin bilgisi varlığını sürdürmeye devam edecektir.
Evrenin, ilkin karmaşıklığına benzer bir karmaşıklık içeren bu enformasyonu nasıl, ne şekilde varlığını devam ettirdiğini bilmiyoruz. Bilemeyeceğiz de belki, ancak karmaşıklık miktarı arttıkça enformatif etkinin ömrünün uzadığını, maksimum düzeylerde ise sistemin varlığı boyunca sürdüğünü biliyoruz. Evrene baktığımızda gördüğümüz şey bu.
Beynimiz de metafizik olmadığına göre...
